Autor teksta; Kancelarija za kulturnu diplomatiju
Saradnica Kancelarije za kulturnu diplomatiju, Jelena Marković, prisustvovala je na trodnevnoj radionici u okviru međunarodnog projekta COMMHERITOUR, posvećenog očuvanju i savremenoj valorizaciji kulturnog nasleđa kroz zanate i kreativni turizam.
Ovaj višegodišnji projekat okuplja partnere iz zemalja Podunavskog regiona sa zajedničkim ciljem da živo nasleđe postane pokretač lokalnog razvoja i društvene kohezije, posebno u ruralnim i udaljenim područjima. Ovo je već treće učešće Kancelarije za kulturnu diplomatiju na COMMHERITOUR projektu u poslednjih godinu i po dana, čime se potvrđuje dosledna posvećenost međunarodnoj saradnji i promociji nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Staparska ruža – srspka lepotica
Centralna tema ovogodišnjeg trodnevnog programa bila je staparska ruža, karakterističan motiv staparskog veza, koji se smatra jednim od najprepoznatljivijih simbola rukotvorina iz sela Stapar. Ovaj ornament, izražen kroz geometrijsku preciznost i bogatu simboliku, generacijama se prenosi kroz žensku ručnu radinost i predstavlja važan deo kulturnog identiteta tog dela Srbije.
Program je obuhvatio stručna predavanja profesora o istoriji, tehnici i značaju staparskog veza, kao i niz kreativnih radionica. Tokom radionica, staparska ruža je reinterpretirana i primenjena na savremene načine — kroz dizajn, modne detalje, umetničke instalacije i druge forme — kako bi se sačuvala od zaborava, ali i postala deo savremenog kulturnog izraza.
Staparska ruža – simbol nasleđa, umeća i identiteta
Staparska ruža je jedan od najprepoznatljivijih motiva narodnog stvaralaštva Srbije, tačnije sela Stapar, koje se nalazi u blizini Sombora, u Zapadnobačkom okrugu pokrajine Vojvodina. Ovaj geometrijski ornament, izrađen najčešće u crvenim, crnim i belim nitima, simbol je staparskog veza i ćilimarstva – tradicionalnih ženskih rukotvorina koje su se u ovom kraju negovale generacijama. Staparska ruža se sastoji od stilizovanog cvetnog oblika, najčešće u vidu romboidnog ili osmougaonog simetričnog rasporeda, i pojavljuje se na tkaninama, ćilimima, peškirima, kao i na delovima narodne nošnje. Simbolizuje lepotu, plodnost, trajnost i povezanost sa prirodom, a u svakodnevici je predstavljala i svedočanstvo umešnosti žena koje su je izvezle ili utkale.
Kao centralni motiv staparskog veza, staparska ruža je vremenom postala znak lokalnog identiteta i izuzetne kulturne vrednosti. Danas se tretira kao deo nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije, a moderni pokušaji njene reinterpretacije – kroz modu, dizajn, suvenire i umetničke projekte – imaju za cilj da je sačuvaju od zaborava i integrišu u savremeni kulturni i turistički kontekst. Staparska ruža tako predstavlja most između prošlosti i sadašnjosti – između tradicije i savremenog izraza. Njena snaga je u jednostavnosti forme i dubini značenja, a njena budućnost – u rukama onih koji je prepoznaju, neguju i prenose dalje.
